Op 25 maart 2021 opent in de kathedraal van Gent het bezoekerscentrum. Het is gericht op de presentatie van het beroemde schilderij van de gebroeders Van Eyck: Het Lam Gods. De bezoeker gaat een weg afleggen van de 15de eeuw naar de 21ste eeuw. De datum is bewust gekozen. Het is het feest van O.L Vrouw boodschap. Van Eyck schildert dit bijbels tafereel op de achterkant van het retabel van het Lam Gods.

Gans dit retabel is bijbels geïnspireerd. Het heeft drie ouvertures. De eerste is de schepping van Adam en Eva.

Adam en Eva

Links en rechts op het paneel

Droom van het begin

De tweede ouverture is een nieuw begin met de boodschap van de engel aan Maria, de menswording van Jezus.

Op de achterkant

Schildert Van Eyck het begin

Fiat zegt de vrouw

Een derde ouverture is de triomf van het Lam, de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.

Een beker vol bloed

Van het lam dat leven geeft

De overwinnaar

 

Leven voor altijd

Door water uit de fontein

In Gods groene tuin

Op afstand

Van Eyck schilderde een deel van het interieur van het huis van Maria op de achterkant van het retabel het Lam Gods. De boodschap van de engel aan Maria staat daar centraal. Gabriël komt naar Maria. Het is een toenadering maar met afstand.

Afstand houden kan een teken van respect zijn. In de Indische cultuur is het ‘namaste’ daarvan een voorbeeld.

Il faut que les choses nous touchent mais avec respect. De dingen moeten ons raken maar met eerbied. Dit is een stelling van een Franse wijsgeer.

Een leegte

Wat stond en hing er in de keuken van Maria in Nazareth? Van Eyck scheen het te weten.

Op het tafereel in het midden van het gesloten retabel van het Lam Gods is er een grote afstand tussen de engel en Maria. Een lege tussenruimte met twee panelen. Het ene geeft een blik op een straat in Gent. Daarnaast is het paneel, waarop een witte handdoek hangt en wij een nis zien met een lavabo erin. Het is een fonteinpot en waterstoop.

De handdoek, we gebruiken hem meermaals per dag. Het kan een teken zijn van zorg, waarmee we dingen en voorwerpen behandelen, afdrogen, inwikkelen.

In het leven van elke dag

De schilder geeft daarmee aan dat Maria aangesproken wordt in haar dagelijkse bezigheden.

Een blik in het huis

In de leegte gebeurt het

Maria aanvaardt

God roept mensen in het volle leven. Dit gebeurde vaak in de bijbel, Een engel komt bij Gideon op de dorsvloer. De Israëlieten waren toen belaagd door de Midjanieten en Gideon wordt als krijgsman en rechter aangesteld (Rechters 6,7-18). Elisa was aan het ploegen toen Elia hem aanstelde als zijn medewerker en latere opvolger (1Kon 19,19-21).

Petrus en zijn broer Andreas hadden hun netten in het meer geworpen om te vissen en Jezus vraagt hen daar om hem te volgen (Mc. 1,16-18). Mattheus zat in het tolhuis en wordt daar door Jezus geroepen (Mt. 9,9). Het was volop middag wanneer een vrouw water kwam putten aan de put van Jacob. Jezus gaat daar met haar een gesprek aan dat aan haar leven een andere wending geeft (Joh. 4,1-43).

Woorden verbinden

Het woord hij een begroeting schept nabijheid. Gabriël begroet Maria, allicht in het Hebreeuws. Van Eyck geeft dit woord weer in het Latijn en schildert bij de engel: Ave gratia plena. Dominus tecum.

Weesgegroet meisje

Gods charme straalt over jou

Zo sprak de engel

Genade, zo een mooi woord. Het is een positief woord. Het wekt op, geeft vertrouwen, houdt een opdracht in. Het is een compliment en een geschenk. Het wijst op charme, welwillendheid, liefde, goedheid.

Aan het ander eind van het middenpaneel schildert Van Eyck Maria als een jonge, ontvankelijke vrouw. Open voor wat komt.

Een aandachtig oor

Doorheen het alledaagse

Voor God, die haar roept

 

Dicht bij haar keuken

Mediteert met veel gepeins

Een vroom joods meisje

 

Biddend in haar huis

Een vensterluik op de stad

Dienstmaagd van de Heer

 

De Geest vindt zijn weg

Al zijn deuren gesloten

Naar een vrouw die bidt

De Geest komt van boven naar beneden. Maria, die haar jawoord uitspreekt. Ecce ancilla Domini. Deze woorden zijn ondersteboven, omgekeerd geschilderd, zodat wie van boven komt ze kan lezen. Van Eyck schildert het omgekeerd als gericht tot de hemel, Haar woord gaat naar boven, de Geest komt naar beneden.

 

De handdoek opnemen

In het leven van elke dag kan God tot ons spreken. We kunnen er onze oren voor sluiten. Wij kunnen de handdoek in het midden werpen en het opgeven. Dit heeft Maria niet gedaan, Zij heeft haar kind gedragen en begeleid. Ze heeft de handdoek opgenomen en is zorgend en meelevend op weg gegaan. Zij heeft Jezus gevormd in Nazareth tijdens al die jaren dat hij groeide in wijsheid en welgevalligheid (Lc. 2,40;52).

Maria heeft de handdoek opgenomen en het aan Jezus bijgebracht. Het verwonderde haar niet toen de leerlingen haar vertelden van het laatste samenzijn, waar hij een linnen doek nam, zich daarmee omgordde, dat hij nadien een wasbekken vulde en zijn leerlingen de voeten waste en ze afdroogde met de doek waarmee hij omgord was (Joh. 13,4-5).

Gekroond om haar dienst

Op de achterkant van het retabel van het Lam Gods heeft Van Eyck het begin geschilderd: het jawoord van Maria in Nazareth. Hij schildert haar ook op de voorkant, in het blauw gekleed, met een vroom boek in de hand, een kroon op het hoofd. Zij is in de hemel dicht bij haar zoon.

Wij weten niet wat de twee vrouwenkoren van het retabel zingen. Misschien het Sanctus uit het Te Deum. Het kan ook het Magnificat zijn, waarmee zij God prijzen voor de kleinen en de geringe, voor de velen die zich met een (hand)doek omgorden om anderen te dienen.

Bij het begin van de coronapandemie waren applausmomenten en hingen er witte lakens en doeken aan huizen om daarmee dank te betuigen voor de inzet voor de zorg. Laat de gebroeders van Eyck mee wuiven met de handdoek uit het huis van Myriam van Nazareth. Laten we vooral in het leven van elke dag ontvankelijk zijn voor het woord dat God tot ons spreekt in de ontmoeting met medemensen, door de natuur, in de bijbel en in alles wat schoon en goed is.