Martha en Maria (2010)

Vakantiemaanden zijn kansen tot ontmoeting.  Ze gaan gepaard zowel met goede als slechte ervaringen van onthaal en gastvrijheid.  Jezus is niet op vakantie.  Hij is met zijn leerlingen onderweg naar Jeruzalem.  Zij hadden een slechte ervaring gehad in het begin van hun tocht, wanneer dorpelingen in Samaria hen niet ontvingen.  Dichter bij Jeruzalem valt het beter mee.  Waar wonen Martha en Maria?  Zijn zij dezelfde die samen met hun broer Lazarus in Bethanië wonen (Joh. 11,18-19)?  Martha en Maria zijn goede bekenden in de jonge christengemeenten.  Bij hen was er wellicht een huiskerk.  Gaat Jezus bij hen omdat hij ze kende?  Of werden ze bekend omdat Jezus bij hen is binnengeweest?  Jezus mocht zich gelukkig prijzen.  Wanneer hij in een dorp kwam, wist hij waar naartoe.  Paste hij zo zelf de raad toe uit zijn zendingsrede: "Blijf in dat huis en eet en drink wat ze u aanbieden." (Lc. 10,7). 

Gelukkige mensen die weten waar ze een onthaal vinden op hun tocht.  Of was dit geen probleem in het Oosten, waar gastvrijheid hoog aangeschreven stond en nog altijd.  Bernard Ollivier, een Franse oud-onderwijzer wou de zijderoute volgen.  Hij trok doorheen Turkije.  Wanneer hij dit land door was, blikte hij terug.  In het stadje Tashlitgchaï had hij gezocht naar onderdak.  Hij vond er een dankzij Ismaël, de topman van de regio.  "Ik ben hier en elders op een wijze onthaald die alleen aan bijzondere gasten is voorbehouden.  Dit land dat ik binnenkort ga verlaten heeft me een van zijn mooiste woorden geleerd: misafir.  In het Frans hebben we ook een mooi woord: 'hôte', daar hangt een geheimzinnige sfeer omheen: wie wordt er eigenlijk mee bedoeld, degene die de eer heeft iemand te mogen verwelkomen of degene die zo gelukkig is ergens te worden binnengehaald?  Bestaat er een betere manier om duidelijk te maken dat het welslagen van een bezoek een samenspel is van twee personen, de gastheer en de gast.  Maar volgens mij heb ik in de loop van al mijn zwerftochten nooit zoveel vanzelfsprekende en hartelijke gastvrijheid ervaren als in Turkije.  Op het platteland heeft het me altijd getroffen dat de trots van de gastheer op het feit dat hij je mag ontvangen wordt gedeeld door  de overige dorpelingen" (B. Ollivier, Verre voetreis. p. 279). 

In bijbelse tijden is het eerder ongewoon dat vrouwen een rondtrekkende groep opnemen.  Toch zijn daarvan enkele voorbeelden bij de eerste christenen, zoals Paulus bij Lydia (Hdl. 16,15).  Het meest ongewone in het ontmoetingsverhaal van Martha en Maria is de plaats van Maria.  Martha staat in de traditionele, conventionele rol van vrouw bij de haard.  Daarom niet minderwaardig.  Hoe kom je aan eten als niemand het voorbereidt.  Overdreef Martha bij het gastmaal?  Wou ze te veel aanbieden.  Ongewoon is de plaats van Maria.  Zij neemt een nieuwe rol op.  Ze deelt in de tafelgemeenschap met Jezus en in de theologische gesprekken van de mannen.  Vrouwen hoorden daar niet bij, maar Maria doet het.  Wanneer Martha zich daarmee bemoeit en haar zuster daar weg wil, dan wou Jezus met zijn antwoord Martha niet ondermijnen.  Hij geeft wel te verstaan dat vrouwen aan zijn tafel mogen aanzitten en deel mogen uitmaken van zijn volgelingen.  . 

Martha, een delicaat onderwerp voor priesters die mogen rekenen op de hulp van dames in het huishouden.  Martha-Maria, deze naam duidt in Duitssprekende gebieden op de organisatie voor Pfarrhaushälterinnen.  Het was zelfs een internationale organisatie, die echter vorig jaar ophield te bestaan.  Heidi vertelde dat een pastoor heel mooi over de rol van Maria had gepredikt.  Wanneer hij 's middags thuis kwam was de tafel leeg.  Op zijn bord lag een briefje met de tekst: "Heute kocht die Maria.  Vandaag kookt Maria."  Mocht Martha, de bezige bij, onderschat zijn bij Lucas, dan zorgt de liturgie voor eerherstel op haar naamfeest.  De hymne van die dag bezingt Martha.  Wij bidden dat druk doende mensen ruimte vinden voor momenten van rust en verdieping.  Wij bidden voor de vrouwen in de kerk dat zij waardering vinden en dankbaarheid ervaren voor de wijze waarop ze hun talenten inzetten (ICLZ, 29.07.09).  

We hoeven geen tegenstelling te maken tussen actie en contemplatie, maar zullen gebed en inzet, werk en gebed met elkaar verbinden.  Eckhart, een mystieker uit de Dominicanenorde kent Martha een hoger plaats toe dan Maria.  In die spanning wijst Jezus op de prioriteit van het woord van God en de noodzaak er naar te luisteren.  Hij is de eerste die ons dient door ons zijn woord aan te bieden.  Zijn aanwezigheid was voor Martha en Maria een verrassing.  Hij opende hun blik op het nieuwe en wijst hen op het belang naar zijn woord te luisteren.  God, hij verrast telkens.  Dit drukte Kurt Marti uit in een gedicht: 

"Aleer wij aan onze zoektocht naar U begonnen, waart Gij al bij ons.

Wanneer wij U als Vader aanroepen, hebt Gij ons lang tevoren als Moeder bemind.

Als wij Heer tot U zeggen, geeft Gij U als broer te kennen.

Als wij uw broederlijkheid prijzen, komt Gij ons zusterlijk tegemoet.

Steeds zijt Gij het, die ons het eerst hebt liefgehad." (geciteerd bij André Flury Schölch, Rollenwechsel, in SKZ 05.07.07). 

Deze God der verrassingen gaat met ons mee als we hem zoals de barmhartige samaritaan dienen in de naaste, als we zoals Maria naar zijn woord luisteren en samen met zijn leerlingen tot Hem als Vader bidden.  Het zijn drie aspecten van het christelijk leven die Lucas met elkaar verbindt (Lc. 10,25-11,5) en die hij aanwezig weet in de jonge christenengemeenschap van Jeruzalem (Hdl. 2,42).