1e zondag van de advent (2003)

Tekenen aan zon maan en sterren. Wat gaat de wereld overkomen? De lezing over de eindtijd lijkt meer te passen in de laatste weken van het kerkelijk jaar dan in de Advent. Misschien dat hij daarom ook staat op deze eerste zondag; het is een soort scharnierlezing want de verwachting is nog maar heel pril. Maar hoe zal het zijn, als dat wat wij verwachten ook inderdaad komt?

Zo'n lezing over de eindtijd is voor ons altijd een spannende lezing. Angstige ideeën, zoals in horrorfilms over het einde van de wereld, komen in gedachten; een aarde die eindigt als een grote woestijn, of als een geëxplodeerde planeet, door kernbommen uiteengeslagen waar alle vormen van leven verdwenen zijn.

Maar gaat deze lezing daarover? Nee, volgens mij niet. Het gaat niet in de eerste plaats over deze aarde, maar over deze wereld. Wat is het verschil? De aarde is die grote bol die in de ruimte hangt. De wereld is veel meer de maatschappij die wij hebben opgebouwd, de wereldwijde samenleving, met steden, organisaties, landen, koningshuizen, muziekgroepen, regeringen, scholen, radio en TV. Dat is onze wereld en die wereld, zo lezen we, zal het besterven van angst.

Waarom? Omdat er een verandering doorbreekt, een definitieve verandering. De lezingen van de eindtijd, zoals ze vaak genoemd worden, zijn eigenlijk lezingen van de begintijd, van dat wat gaat komen. De ene wereld maakt plaats voor een andere wereld en dat is iets dat we steeds tegenkomen. We zien het in de geschiedenis van de volkeren met volksverhuizingen, in de geschiedenis van landen, met burgeroorlogen en wereldoorlogen, met culturele revoluties, technische revoluties en maatschappelijke revoluties. Dat is het waar Jezus over spreekt, want zulke omwentelingen brengen enorme veranderingen mee en Jezus beschrijft hier de barendsweeën van de geboorte van Gods Koninkrijk.

Dat is Advent. Gods Koninkrijk verwachten. Maar hoe verwacht je dat? Als een rustig, kalm proces? Als een ontwikkeling door techniek, wetenschap, inzicht? Hoe verwachten wij Gods Koninkrijk? Als een vanzelfsprekende geschiedenis die automatisch doorzet? Dan zegt Jezus nadrukkelijk tegen ons: nee, vergis je daarin niet, zo gaat het niet. Zo is het niet gegaan in de wereldgeschiedenis van miljoenen jaren, zo gaat het niet in de geschiedenis van landen, zo gaat het ook niet in de geschiedenis van een menseleven en niet in de geschiedenis van een dag. Gods koninkrijk wordt gewonnen op het koninkrijk van de wereld en de wereld verzet zich daartegen.

De wereld zal het besterven, zegt Jezus. Waarom, omdat ze ervaart dat haar heerschappij eindigt, haar structuur, haar invloed, haar principes, waarin macht leunt op bedrog, leugen, zelfverrijking, egoïsme en alles wat de wereld eigen is. Dat alles wordt dan aan de kaak gesteld en uit de verborgenheid tevoorschijn gehaald en veroordeeld.

Advent. Dat is die verwachting uitspreken, in het bewustzijn dat je zelf deel hebt aan die omwenteling, dat die omwenteling eerst in je eigen leven moet plaatsvinden en dat je alleen echt tot leven komt in die wereld die ons wordt aangekondigd. Zo zegt Jezus: Wanneer zich dat alles begint te voltrekken, richt u dan op en heft uw hoofden omhoog, want uw verlossing is nabij. Zorg dus dat je standhoudt voor het aangezicht van de menzenzoon.

Maar dan loopt er wel een vraag door dit alles heen: Als dat Advent is, dan is Kerstmis iets anders dan een uit de kluiten gewassen vrolijk en blij geboortefeest. Dat vieren we daar niet dat er iemand is gekomen die in deze wereld een rustpuntje biedt, zodat we het volhouden, iemand die net als wij, uiteindelijk machteloos staat tegenover die grote boze wereld, die alsmaar doorgaat en waarin steeds nieuwe machthebbers opstaan. Dan zien we uit naar de geboorte van Degene Die we verleden week vierden als Christus Koning. Hij neemt het bestuur over. De oude wereld eindigt en de nieuwe begint.

Dat gaat dan om die hele grote maatschappij, maar steeds opnieuw is het de kunst om dat grote perspectief te vertalen naar uw eigen kleine wereld en uw eigen kleine leven. In hoeverre is Jezus bij ons welkom? In hoeverre zijn we gehecht aan deze wereld, nestelen we ons binnen dat systeem waarin we ook zelf prettig overleven. De Advent is ook vier weken lang gewetensonderzoek zoals bij Mozes en Israël in Egypte. Hoezeer zij we gehecht aan de vleespotten, aan je natje en je droogje. 'Je kunt toch niet alles opzij zetten voor je geloof'. Zeggen we. 'Je moet toch ook leven ...' Zeggen we.

Advent. Wie verwacht je? Iemand die wat goede adviezen nalaat en dan vertrekt? Iemand die je kan bewonderen of niet en dan gewoon verder gaat? Wie verwachten wij? Een religieus fenomeen tussen zoveel religieuze leiders? Of verwachten we Iemand die deel van je leven wordt, met wie je wakker wordt en slapen gaat, met wie je opstaat en zit, eet en drinkt, werkt en ontspant, inspant en rust. Wie verwacht je? Wie is Jezus voor jezelf? Een gewetensvraag die oproept tot openstellen.

Wanneer we Jezus' leven bezien, dan is dat niet aangenaam. Het is dus een vreemde gedachte dat Hij ons wel een aangenaam leven zal bezorgen. Hij zegt, wie zijn kruis niet opneemt is Mij niet waard. Wie verwachten wij?

Deze dagen is Sinterklaas gearriveerd, we konden het volgen op de televisie en alle kinderharten gingen sneller kloppen. Met veel minder tumult is er deze week nog iets gearriveerd met de Stena Line in Hoek van Holland; het kruis van de wereldjongerendagen. Met onze bisschop, een groep jongeren en ons pastoraal team, waren we er getuigen van. Dat kruis heeft de paus aan de jongeren gegeven en het reist de wereld rond. Het is voor jongeren het symbool van die enorme ontmoeting, van de saamhorigheid, van het enthousiasme en de inspiratie die zij tijdens de wereldjongerendagen opdoen.

Maar het blijft een kruis. Theologen in het verleden hebben al vaker gewezen op de overeenkomst tussen de kribbe en het kruis. Vaak is een kribbe ook gemaakt van een paar gekruiste stukken hout. Zien we echt vol verlangen uit naar een gekruisigde koning, die niet zomaar even het lijden weghaalt, maar ons opdracht geeft andermans lijden te verlichten. Die niet zomaar een nieuwe luilekkerland-maatschappij tevoorschijn tovert, maar die ons oproept moeizaam mee te bouwen aan dat koninkrijk van God. Die niet alle slechterikken de wereld uitgooit, maar die ons oproept onszelf te bekeren en anderen te helpen zich te bekeren. Wie verwachten wij met kerstmis. We hebben vier weken de tijd om te groeien in die verwachting. Amen.