Pinksteren 2012

In de christelijke traditie is Pinksteren het hoge feest van de uitstorting van de heilige Geest. De verhalen uit het boek Handelingen proberen ons op een bijzondere, onnavolgbare wijze inzicht te geven in dit voor de kerk wel zeer moeilijk thema. Het gebeuren in Jeruzalem kan ons dan ook onwerkelijk, mysterieus en miraculeus voorkomen. Maar die goddelijke geest is voor de echte Bijbelkenner toch niet nieuw?

Toch zijn de aanknopingspunten met het uitgangspunt van de Jezus verkondiging in het algemeen en die voor vandaag niet ver van onze verstaans horizon verwijderd en is het goed even naar de basis van dit hoge feest van Pinksteren te kijken.


Pinksteren als 50e dag na Pasen.  We horen het al, het uitgangspunt is en blijft Pasen, het grote feest van opstanding en bevrijding.  Opstanding als gegeven van nieuw leven na doorstaan lijden en sterven.  Bevrijding als het losschudden vanuit een beklemmende situatie. Voor de joden nog altijd hèt feest van de bevrijding van die dodelijke slavernij in Egypte.


Maar zowel met bevrijding en start van nieuw leven alleen, is het ultieme doel nog niet bereikt. De vraag blijft immers bestaan: waartoe ben je dan bevrijd?  Waartoe heb je dan nieuw leven gekregen?

Iemand die jarenlang in gevangenschap geleefd heeft en wakker wordt in een wereld zonder muren zal zich heus niet direct  vrij voelen.  Het tegendeel is dan waar. Als niet terdege een voorbereiding heeft plaatsgehad, zal hij of zij makkelijk vervallen in de oude situatie.

Of, als een volk bevrijd wordt van een dictatuur, dreigt er - hoe je het ook wendt of keert - een machtsvacuüm. Als er niet voor een redelijk alternatief gezorgd is, weten we inmiddels uit ervaring, staat de nieuwe dictatuur in een gewijzigde vorm  al weer klaar.  De vraag blijft dus overeind en van belang: wat is  het doel van de bevrijding, het doel van de vernieuwing?

Een oude joodse wijsheid leert ons dat slechts een nacht voldoende was om Israel uit de slavernij in Egypte te bevrijden, maar dat daarna er veertig jaren voor nodig waren om de slavernij uit Israel te verwijderen.


Pinksteren zet ons vandaag op eenzelfde spoor. Het mysterieuze verhaal uit de Handelingen is dan weliswaar niet in een historische context te plaatsen, het zet ons wel aan de kant van de groep van die vroege Jezus beweging. Die latere christenen die er ook grote moeite mee hadden dat een kruisiging het symbool moest gaan worden van bevrijding.


En ik denk dat we met die christenen van toen, tegenwoordig niet veel verschillen. Zelfs zover gaat,  dat ‘dat waaien van de geest’ als onwezenlijk wordt ervaren.

De verhalen in het evangelie geven ons voldoende ruimte, dat - met de geboorte en levenswandel van Jezus van Nazareth-  het niet ging om een gewone alledaagse levensloop van een plaatselijke goeroe.  Jezus was doelgericht bezig. Niet alleen op de handel en wandel van mensen, maar vooral die drive daartoe.


Nee de Bijbel schrijvers in hun grote verscheidenheid en invalshoeken willen ons als religieuze mens laten proeven dat Jezus woorden en daden, als levende interpretatie van wet en profeten,  impact hebben in het bestaan van mensen.  Natuurlijk – en dat weten we maar al te goed – was die onderdrukkende factor Romeinen versus Palestina een belangrijk gegeven.  Paulus, de iets jongere tijdgenoot van Jezus dacht na zijn metanoia, zijn bekering in termen van drie jaar: Dan worden we echt bevrijd van die Romeinse overheersing en zijn we vrij Jezus na te volgen in zijn verwijzing naar Tora en profeten.


Nee in die zin kunnen we ook niet spreken,  dat de christelijke kerk geboren zou zijn op Pinksteren.  We spreken over het doorgaande verhaal van geloven in de Vader van alle geloven, die we God noemen, als openbaring aan mensen.

Als mensen weten we echter dat bevrijding van een overheersing, heel concreet,  het een afwerpen is van een last waardoor een nieuw leven zich kan ontwikkelen. Hoe die last er ook uit kan zien.


En bevrijd voelden de leerlingen zich!. Toen zij na de lange leernacht tijdens Sjavoeot, het joodse wekenfeest van de nieuwe oogst, het ochtendgebed in de synagoge hadden bereikt .

Heel gebruikelijk worden in die vooravond en nacht het einde ingeluid van die 50 dagen Pasen gedachtenis. Kerkelijke – zouden wij zeggen -  thema’s werden aan de orde gesteld. Thema’s die op de ene of andere manier te maken hadden met de Goddelijke openbaring op de Sinai.  Openbaring, waarbij dat Verbond met die Eeuwige bekrachtigd werd. Maar tevens die werkzaamheid van openbaring – die werking van de geest - aan mensen ter sprake werd gebracht.


Heel menselijk werd Mozes herdacht in zijn contact met het goddelijke, waardoor de mensheid zijn verbondenheid kon beklemtonen.

Verbondenheid, maar vooral ook bewustwording, met dat hemelse. Dat hemelse waarover Tora ons leerde, dat de aangegane verbondenheid een constante factor in het menselijk bestaan is, dat geen scheiding toestaat, dan door de dood.


Als je dan deze gegevens als ‘in je hart gegraveerd voelt en ervaart’, je er tot in de kleine uurtjes, zelfs een hele nacht met je vrienden over gefilosofeerd hebt, dan hoef je je niet te verbazen dat een gevoel van saamhorigheid, een gevoel van opgehevenheid zich kan ontwikkelen. Een mystiek moment van de 1e orde.


Van alle kanten waren in Jeruzalem de nachtbrakers naar hun ‘habayit’ gekomen, hun huis, die tempel in Jeruzalem. Tijdens het ochtendgebed hun ervaringen te delen.

Het moment dat die 50e dag van Pasen, Pinksteren laat horen dat bevrijding en vernieuwing geen loze kreten zijn, maar start van een hernieuwd levendmakend en doordringend begin.

Een voortzetting van wat zij allen weten: het is de Geest van God die de mens vanaf zijn geboorte tot aan het einde van zijn sterfelijke bestaan begeleidt. Petrus zei het terecht: De oude profeten getuigden er al van.


Daar ging het om, daar gaat het nog altijd om! Niet meer en niet minder.

Daar had Jezus tijdens zijn leven over gesproken,

daar had Jezus naar gestreefd in zijn verwijzing naar de oude geschriften, in zijn verwijzing naar Wet en profeten.


Het waren nu de joodse rabbijnen die in het begin van onze jaartelling het boek Ruth als een van de feestrollen invoerden om die verbondenheid van mensen met mensen te benadrukken.

Een verbondenheid,  zoals we ons dat mogen verbeelden

met dat goddelijke, met de Eeuwige wiens naam de jood en de christen niet zal nalaten  te prijzen.


Beschreef de schrijver van de Handelingen ons zijn gehoorde overlevering van verwondering van heilig vuur en monden die overliepen van emoties?

Het boek Ruth – helaas niet voorgesteld in onze Bijbellezingen voor vandaag - laat ons proeven dat emotie en daad elkaar kunnen aanvullen. De emotie van ‘jouw God ook mijn God’ mag zijn, en dat voorbeeldgedrag ‘ik zal jou niet in de steek laten’  al voldoende was om die verbinding, dat geloof met de Eeuwige in woorden te concretiseren.  Ik zal er zijn voor de ander.


Dat geheim van geloof, die liefde van mens tot mens,  niet af te doen met een afstandelijk gegeven, maar leefbaar te maken als ware het een werkwoord.


Dan kan Pinksteren voor ons gaan oplichten als een belangrijke moment van herinnering.

Gevierd op de feestdagen van en voor zowel de mensen van het oude, dan wel het nieuwe verbond.


Jezus verwees ons naar dat  verbond met die Eeuwige, hij overschreed de grenzen van zijn tijd en trachtte met zijn leven, zijn levensdoel te belichamen.  Die verhalen dagen ons uit, inspireren ons en krijgen weer een nieuwe glans in die bevrijding en vernieuwing van Pinksteren.

Bevrijding van zaken waar de mensen zich zo vaak mee belasten, mee opzadelen, zich zorgen maken.

Vernieuwing, je ervan overtuigd weten dat dat goddelijke geheim in ons leven, ons nooit zal verlaten, ons zal ondersteunen in onze keuze voor het goede.

Ons zal ondersteunen in onze verbondenheid met elkaar.  Zal blijven branden als vurige tongen.


Het zijn die verhalen die ons als pareltjes vanuit de Schrift overeind houden:  ons leven te verbinden met de Vader van Jezus, met de vader van ons allen.  Reden genoeg - voor het grootse deel van de kerk - vandaag dit feest van Pinksteren te vieren met de symboliek van Brood en Wijn. Als DE nagedachtenis aan Hem!  Op die 50e dag van Pasen, Pinksteren!


Moge het zo zijn.