Los van mij kun je niets (2006)

Halverwege vorige maand, op 12 april, werd in de hal van het Centraal Station van Brussel een 17 jarige Vlaamse jongen, Joe van Holsbeeck, doodgestoken door een 16-jarige Poolse jongen. Reden voor de moord was een mp3-speler, het nieuwste speeltje op het gebied van mobiele muziek. Hoe kan het dat een mensenleven minder waard blijkt dan een ding? Waar is de moordenaar los geraakt van zijn positieve wortels? Of leeft hij al langer in een traditie van minachting voor anderen, en van blindstaren op bezit? Wat is er gebeurd met een jongen dat hij zo gruwelijk ontspoort en tot een moordenaar wordt? In helder Nederlands zou ik hard tegen hem willen roepen: "Ben je nou helemaal van God los?"
Halverwege deze maand, op 11 mei, kocht een katholieke skinhead in Antwerpen, Hans van Themsche, een geweer en ging de straat op om allochtonen te vermoorden. Eerst schoot hij een Turkse vrouw neer, die nu zwaar gewond in een ziekenhuis ligt, en vervolgens schoot hij de zwangere au-pair uit Mali, Oulemata Oudibo neer, en het tweejarige meisje Luna Drowart, dat bij haar op schoot zat. Waardoor komt het dat een jongen zo verblind wordt door haat, dat hij mensen die hem niet aanstaan in koelen bloede neerschiet voor het oog van het winkelende publiek? De tante van de jongen zit in het parlement als afgevaardigde van het Vlaams Belang, vroeger Vlaams Blok geheten, een partij die haat tegen vreemdelingen in haar vaandel heeft staan, en waar zogenaamd keurige katholieken lid van zijn. Waarom zijn er nog steeds wapenhandelaren, die zonder gewetenswroeging wapens verkopen aan dolgedraaide jongens? Tegen hen, tegen extreemrechtse politici, en tegen die skinhead zou ik hard willen roepen: "Ben je nou helemaal van God los!"
Begin deze week besloot onze minister van integratie en vreemdelingzaken, Rita Verdonk van de VVD, op staande voet een kamerlid het land uit te zetten. Ze wilde zich aan de letter van de wet houden, zoals ze dat al vele malen eerder gedaan had, met een schoolmeisje uit de Balkan, met Syrische christenen, en met homoseksuele asielzoekers uit Iran. Heeft zij dan niets begrepen van de traditie van joden en christenen, die vanuit de bijbel weten dat God "de vreemdelingen beschermt en de wezen en weduwen steunt" (Psalm 146, 9), en dat "de sabbat er is voor de mens, en niet de mens voor de sabbat" (Marcus 2,27)? Waarom die genadeloze beslissingen om mensen zonder onderscheid het land uit te zetten? "Wat uitzetten! Je geweten zeker", las ik op een poster van Loesje drie dagen geleden. Tegen de minister en haar partij zou ik hard willen roepen: "Ben je nou helemaal van God los!"
Deze feiten uit de actualiteit noem ik hier, omdat ze zo haarscherp illustreren wat Jezus tot ons zegt in het evangelie van vandaag. Die evangelietekst is de tweede helft van zijn toespraak, gehouden tijdens het laatste avondmaal, over de wijnstok en de ranken: "Ik ben de ware wijnstok, en mijn vader is de wijnbouwer. Jullie zijn de ranken aan de wijnstok, en los van mij kun je niets." Je zou deze tekst het testament van Jezus kunnen noemen, aan ons overgereikt op de laatste avond dat hij nog leefde. "Los van mij kun je niets." Als we niet verbonden blijven met onze wijnstok, met onze wortels, met onze bron, met het fundament van onze normen en waarden, is het einde zoek en de hel nabij. Dan ontsporen wij als mens,
dan verliezen wij ons gevoel van verantwoordelijkheid voor anderen - vooral voor de zwakken, de vreemdelingen en de bedreigde mensen -, dan stellen wij ons tevreden met datgene wat ons onmiddellijk voldoening en verzadiging biedt, en dan sluiten wij ons af voor iedere vorm van vruchtbaarheid in de toekomst.
De parabel van de wijnstok en de ranken maakt ook helder wat liefde en vriendschap is en zou moeten zijn. "Ik noem jullie niet langer knechten, maar vrienden". In een werkelijke relatie van liefde - of dat nu is met je kinderen, met je partner, met je ouders, met je God, met deze wereld - gedragen beide partners zich volwassen en gelijkwaardig. Ze hebben oog voor elkaar, niet alleen om elkaars schoonheid te zien, maar ook om te zien wat de ander nodigt heeft: aan aandacht, voedsel, troost, uitdaging en correctie. Wie in liefde leeft, raakt nooit uitgekeken op de ander. "We ontdekken nog elke dag iets nieuws in elkaar", hoorde ik een tijd geleden van een echtpaar, dat al 64 jaar getrouwd is. Liefde is genieten, maar ook hard werken. Je ruilt je partner niet in als een versleten bankstel, wanneer het eens moeilijk gaat. Je gaat hand in hand de zwarte tunnel in van het niet-meer-zien of nog-niet-zien, maar elk van beide partners straalt voldoende licht uit om het einde van de tunnel te kunnen vinden. Dat kan alleen wanneer je blijft kiezen voor elkaar, voor het goede, ook in de kleinste dingen. "Zorg dat ik van je kan blijven houden", roept Jezus ons toe in het evangelie. En wij kunnen antwoorden met de tekst van de psalm: Wat er ook gebeurt, "dan nóg, dan nóg klamp ik mij vast aan jou, of je wilt of niet, op ongenade of genade. Ik zal "red mij, red mij" roepen, of zoiets als "heb mij lief"" (psalm 13, vertaling Huub Oosterhuis). Wat er ook gebeurt, dan nóg klamp ik mij vast aan jou, zoals een wijnrank zich vastklampt aan de wijnstok.
Het gaat erom of je als wijnrank kiest voor de wijnstok, en of je als mens kiest voor God, en in God voor je medemens en deze wereld. Dat is niet alleen een keuze eens voor altijd, maar ook een keuze telkens opnieuw. Kies voor God, kies voor barmhartigheid, kies voor gerechtigheid, kies voor het leven en tegen de dood. Kies om gekozen te worden door God. Want alleen zo kun je voorkomen dat je los raakt van God, en ontaardt in een mens die mensen haat. "En de vader zal jullie dan alles geven wat je hem met een beroep op Jezus vraagt. Dit is mijn opdracht aan jullie: heb elkaar lief!"
En laten we in onze gebeden niet vergeten: Joe van Holsbeeck, Oulema Oudibo, Luna Drowart, en al die vluchtelingen in ons land, opgesloten in gevangenissen, opgevangen in kerken en kloosters, en bij gastvrije mensen thuis.