Een brief van de paus (2006)

Snelle communicatie maakt gebruik van moderne media als e-mail of fax. Toch is hiermee de vooral persoonlijke waarde van ene brief niet overbodig geworden. In een brief kun je uitvoerig je hart luchten, je kunt er nauwgezet je gedachten in uiteenzetten. Op 25 januari schreef paus Benedictus zo'n persoonlijke brief aan alle gelovigen. Een pauselijke rondzendbrief die encycliek heet. Met een zekere nieuwsgierigheid werd er naar dit eerste belangrijke document van den nieuwe paus uitgekeken. Welke toon zal hij aanslaan. Zal hij zoiets als een ‘regeringsprogramma'' onthullen. De verwachtingen waren hooggespannen.
De encycliek getiteld "God is liefde" heeft na publicatie overal in de wereld een golf van positieve reacties teweeggebracht. Verrassend is allereerst het thema dat hij voor deze brief gekozen heeft. Niet een schrijven over kerkelijke kwesties. Ook niet over morele standpunten. Maar een mooi geschreven meditatieve tekst over het hart van ons geloof. En dat hart van ons geloof is toch de Liefde. Liefde terecht met een hoofdletter geschreven. Want,  ware menselijke liefde is een goddelijk iets. Zij is van goddelijke komaf. God zelf is immers Liefde.
Rond dit ene kernthema rijgt de paus verschillende gedachten die variëren van een juiste waardering van de erotische liefde tot en met de caritas die een noodzakelijke opdracht blijft van de Kerk. De encycliek is duidelijk geschreven als een antwoord op de problematiek van onze wereld.
Onze samenleving wordt ten diepste getekend door individualisme en gebrek aan sociale betrokkenheid. Er is daarom een hunkering naar echte liefde. Maar wat is echte liefde? Menig liedje zingt weliswaar over "love" en "amour". Echte liefde verlangt echter meer dan een extatisch gevoel van verliefdheid. De paus constateert dat het woord liefde vaak misbruikt wordt of verkeerd begrepen; ja soms zelfs verlaagd tot de betekenis van een soort koopwaar die vrij verhandelbaar is. Erotiek vraagt -volgens de encycliek - om een zuivering en verdieping. Hierdoor kan zij uitgroeien tot rijpheid en volwassenheid. Je zoekt dan niet langer jezelf, maar altijd het geluk van de ander. De trouw van man en vrouw in het huwelijk is het oertype van deze niet-egoïstische liefde. Heb God lief en de naaste als u zelf. Naastenliefde is in het christelijk geloof altijd onlosmakelijk verbonden met de liefde van en voor God. In het tweede gedeelte van de pauselijke brief wordt daarom ook ingegaan op de concrete gestalten van de naastenliefde in de caritatieve werken.
Terecht worden in de gezondheidszorg en onderwijs deskundigheid en vakbekwaamheid vereist. Maar, vanuit een christelijke visie is tevens altijd persoonlijke aandacht voor de concrete medemens noodzakelijk. Werkers inde zorginstellingen zullen naast hun professionele vaardigheden ook een "vorming van het hart" nodig hebben. Zij moeten in hun werk ook echte liefde uitstralen. Deze encycliek van paus Benedictus bevestigt het beeld dat reeds vanaf het begin van zijn pausschap duidelijk was. Deze paus wil voor alles het diepe geestelijke fundament van het geloof aanboren. Hij wil in een oppervlakkig leefklimaat attent maken op diepe humane en christelijke wortels van ons bestaan. God heeft in de opofferende liefde van Jezus Christus zijn ware gelaat getoond. Deze goddelijke bron van liefde is de maatstaf waaraan wij onze onderlinge liefde moeten afmeten.
Na een week na publicatie is de pauselijke encycliek al en bestseller. Reeds een half miljoen exemplaren gingen over de toonbank. Een Nederlandse vertaling volgt eerstdaags. Met name ook voor het leefklimaat in ons eigen land bevat de pauselijke brief veel behartigenswaardige aanzetten. Jammer dat onze media nauwelijks meer in staat blijken een dergelijk diepzinnig schrijven op waarde te schatten en de inhoud waarheidsgetrouw aan lezers en kijkers door te geven. Onkunde? Vooroordelen? Wellicht beiden.
De pauselijke brief: "God is liefde" is verrassend en actueel. Of met de niet mis te verstane woorden van de paus zelf: "In een wereld waarin met de naam van God soms de wraak of zelfs de plicht tot haat en geweld verbonden is, is deze boodschap (over God die Liefde is) van grote actualiteit en van een zeer praktische betekenis.