Marcus heeft in het begin van zijn evangelie veel verhalen over genezingen. Hij brengt er een aantal samen in zijn verhaal over de gevulde dag van Jezus te Kafarnaüm. Hij vat dit optreden samen in één zin: “De mensen brachten alle zieken en bezetenen naar hem toe. Hij genas vele zieken van allerlei kwalen en hij dreef veel demonen uit” (Mc. 4,32-34). Waarom niet allemaal, vragen we dan.
Marcus heeft zeker willen aanduiden dat genezingen een teken zijn van het aanbreken van het rijk Gods: gebroken harten helen, mensen genezen, heil brengen. Aan deze reeks genezingsverhalen voegt Marcus er de genezing aan toe van een melaatse. Hij spreekt maar één keer over een melaatse. Dit verhaal draagt bij om Jezus bekend te maken in Galilea.
Uitgesloten
Melaatsheid was in de visie van het Oude Testament en ook ten tijde van Jezus een van de ergste ziekten. Melaatsen waren levende doden. Zij waren onrein en maakten onrein. Hun ziekte werd daarbij beschouwd als een straf en als gevolg van een fout. Zij waren uit de maatschappij uitgesloten. Dit bleef zo nog veel eeuwen nadien. Pater Damiaan kon daarover vertellen, wanneer hij koos naar hen toe te gaan. “.Ik vind mijn grootste geluk de Heer te dienen in zijn arme en zieke kinderen die van de andere mensen verstoten worden?”
Terecht hebben we waardering voor de vele humanitaire acties naar rampgebieden en naar landen waar het gezondheidspeil heel laag is.
Jezus geneest de melaatse met zijn woord en door een gebaar. Het is alweer een teken van zijn volmacht. Hij raakt de man aan. Jezus geeft hem daarop de opdracht om naar de priester te gaan en het voorgeschreven offer te brengen. Daarmee geeft Jezus zelf aan dat hij zich niet tegen de wetvoorschriften verzet. Hoe zou deze priester zich verhouden wanneer een melaatse die genezen is naar hem toekomt? Zou hij als een bureaucraat alles nauwkeurig noteren in de boeken? Zou hij als een herder hem aanhoren, hem oriënteren in zijn nieuwe levensfase?
Genezen en blij
De man houdt zich niet aan wat Jezus hem opdraagt. Hij moet zwijgen, maar moet het toch aan de priester meedelen. De man gaat niet naar de priester en hij vertelt alom wat met hem gebeurd is. Hoe zou je zo een groot nieuws kunnen verzwijgen! De man mag de stad binnen, terwijl Jezus juist door deze genezing de stad vermijdt. Marcus is toch wel een enigmatische evangelist. Jezus trekt zich terug en wordt alweer door het volk ontdekt.
Drie zondagen na elkaar krijgen we tijdens dit leesjaar B in de zondagsliturgie genezingsverhalen. Dit is een kans om in te gaan op onze aandacht en zorg voor zieken en voor gezondheidspastoraal. Deze zesde zondag valt dit jaar op elf februari, het feest van Onze Lieve Vrouw van Lourdes, de werelddag van de zieken.
Zorg voor gezondheid
Gezondheid wordt hoog aangeschreven. Je verdient het meest met gezond te blijven. Ziek zijn maakt arm en arm maakt ziek. Ziekte is een vorm van lijden, daarom nog niet de ergste vorm. Ziek - zijn kost, zelfs als we nog behoorlijk ondersteund worden door een degelijk sociaal stelsel. De zorg voor geestelijk en lichamelijk welzijn voor onszelf en anderen ligt bevat in het vijfde levensgebod: “Met eerbied omringen wij het leven, aan ons toevertrouwd” (Geloofsboek). Langs veel kanten komen aanbevelingen voor een gezonde levensstijl: beweging, voeding, zorg in het verkeer, geen verslaving aan alcohol, tabak en geneesmiddelen. Wij beseffen dat meerdere factoren onze gezondheid bepalen zoals het milieu, de werkomstandigheden, de huisvesting, de ruimtelijke ordening.
Ziek zijn is het wegvallen van een aantal mogelijkheden. Je weet en voelt je meer afhankelijk en op anderen aangewezen. Je beseft het belang van solidariteit, allereerst van huisgenoten en mantelzorgers, van beroepskrachten en hulpdiensten en van de draagkracht van het sociaal netwerk en sociale zekerheid. Deze probeert de steeds stijgende kosten van de gezondheidszorg op te vangen. Ze staat voor de uitdagingen van de vergrijzing. Ze voelt de explosie van het aantal langdurige zieken. 35% zijn psychische aandoeningen.
Gezondheid, veelzijdig
Een uitspraak of definitie uit 1936 van de Franse chirurg René Leriche werd vaak aangehaald om gezondheid te omschrijven. « La santé c’est la vie dans le silence des organes. » Iemand maakt een grap met de uitspraak: “Gezond is degene die onvoldoende door de geneesheer is onderzocht.”
Lange tijd was de bepaling van gezondheid in omloop, komend van de Wereldgezondheidsorganisatie: “Gezond is een toestand van volledig, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken.” Gezondheid is niet alles, het is een proces dat kan bijdragen tot het vervullen van levensdoelen. Veel hangt af of wij in staat zijn veerkrachtig om te gaan met complexe situaties in het leven.
Bij zijn nieuwjaarswensen gaf Luc van Gorp, voorzitter LCM, een spinnenwebdiagram, waarop gezondheid bekeken werd in zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, sociaal maatschappelijke participeren, dagelijks functioneren.
Wij hebben een verantwoordelijkheid voor onze gezondheid. Toch mag de klemtoon erop niet zo zwaar zijn alsof ziekte dan onze schuld is. Ze kan een gevolg zijn van een slechte levenstijd. Maar ze kan ons al van bij de geboorte vergezellen. Ouderdom is geen ziekte. Toch komen in de latere levensjaren meer ziekten voor.
Samen dragen en zorg opnemen
Dank om zij die meedragen en zo het lijden verminderen. Niemand alleen kan alle lasten van de wereld dragen. Als kerkgemeenschap hebben we een opdracht naar zieken toe. In het slot van het evangelie van Marcus, dat evenwel niet van zijn hand is, zendt Jezus zijn leerlingen. “Zij zullen de zieken weer gezond maken door hen de handen op te leggen” (Mc. 16,18). Dit behoort tot de diaconie van de kerk “De groei van de vroege kerk was grotendeels te danken aan de naastenliefde die de christenen beoefenden”(Lode Aerts). In de Romeinse canon hebben de martelaren Cosmas en Damianus een plaats. Deze tweelingbroers uit Syrië, geboren in de tweede helft van de 2e eeuw, zouden allebei geneesheren zijn geweest, die kosteloos hun geneeskundige diensten aanboden. Zij staan in de oosterse kerk bekend als de Agioi Anárgyroi, d.i. Heilige Geldlozen). Dankzij hun levenswijze bekeerden velen zich tot het christendom (Wikipedia).
Er zijn veranderingen in het landschap door hergroepering van ziekenhuizen, het verkorten van de ligduur, het inschakelen van mobiele teams en van de vermaatschappelijking. De verschuivingen in de gezondheidszorg houden uitdagingen in voor de kerk. Contact, het netwerk voor maatschappelijk inzet in het bisdom Gent richtte daarover een avond in. Dr Michael Callens gaf een uiteenzetting over de Gezondheidszorg in België. Daarna waren er werkwinkels met als thema: zinzorg en pastoraal Thuis, een voorstelling van Labyrint, een inbreng van Samana en een getuigenis uit Deinze over de verbondenheid tussen parochie en voorzieningen.
In zijn pastorale beleidsbrief Verdiepen en Verbinden schrijft bisschop Lode Aerts over levendige geloofsgemeenschappen en het belang van eenheidspastoraal. Dit betekent onder meer “dat er netwerken groeien tussen teams van pastorale eenheden enerzijds en teams van mensen in scholen, (jeugd)bewegingen, verenigingen, voorzieningen, ziekenhuizen, woon- en zorgcentra, ... anderzijds.”
Dit reikt verder dan wat Jezus bedoelde toen hij tot de melaatse zei: “Ga u laten zien aan de priester” (Mc. 1,44). Met Jezus, die de melaatse geneest, danken we God. “Heilige Vader; om recht te doen aan uw heerlijkheid, om heil en genezing te vinden zullen we U danken, altijd en overal, door Christus onze Heer.”