Het is niet goed dat de mens alleen blijft (2006)

×

Waarschuwing

JUser: :_load: Kan gebruiker met ID: 198 niet laden

UIT ELKAAR

Een jeugdvriend vertelde me verleden jaar: ‘Heb je het gehoord? Joep is uit elkaar.’  Wat een prachtige uitdrukking voor een scheiding. Joep is uit elkaar... Inderdaad, Joep is even zichzelf niet meer.
Het is erg moeilijk om aan kinderen het verschil uit te leggen tussen ‘scheppen’ en ‘maken’. Eigenlijk hebben deze woorden helemaal niets met elkaar van doen. We máken de soep, maar we schèppen sfeer. Maken is iets omvormen; scheppen is iets toevoegen. Wij, mensen, zijn gemaakt door de aarde, door de evolutie - daarom knipogen we spontaan naar de apen -, maar we zijn geschapen  door een geheim dat we stamelend de bron van alle liefde noemen, God. Als maaksels ontdekt je jezelf door de evolutietheorie te bestuderen. Als schepsel ontdek je jezelf in verwondering en verantwoordelijkheid.

ALLEMAN VERLIEFD

Het schitterende verhaal van Adam moet je dan ook niet lezen als een onwetenschappelijke voorloper van de evolutietheorie. ‘Adam’ betekent ‘de’ mens. Tegen de kinderen zeg ik ‘meneertje Iedereen’.
Voordat er verteld wordt hoe Jan-en-Alleman verliefd wordt en een partner ontmoet..., voordat hij zich verheft boven de dieren en hun namen geeft, koosnamen, zoals kinderen doen -wee, de dieren die geen naam hebben!-..., voordat verhaald wordt hoe de mens bezwijkt voor de bekoringen van het leven...; voordat al deze geheimen ter sprake komen, staat er deze ene zin: God, sprak: ‘Het is niet goed dat de mens alleen blijft, ik ga een hulp voor hem maken die bij hem past.’
In deze eenvoudige zin wordt geformuleerd hoe de mens het duizenden jaren geleden al als zijn wezen heeft aangevoeld om niet alleen te zijn. Wie zijn partner verliest is een deel van zichzelf kwijt. Deze constatering is van het allergrootste belang. Voordat we praten over man en vrouw, over verbond en scheiding, over wat mag en niet mag..., vóór dat alles staat er die ene zin: ‘God sprak: het is niet goed dat een mens alleen blijft.’

SAMEN

Dat moet ook de boodschap van de kerk zijn. Voordat we iets zeggen over huwelijk, over samenleven, over uiteen gaan, over vriendschappen tussen mannen en tussen vrouwen, vóór dat alles staat die ene constatering: ‘het is niet goed dat de mens alleen blijft.’
Dus, het is goed dat mensen vriendschap sluiten en elkaar opzoeken. Het is goed dat mensen samenwonen in groepen, in kloosters, in vriendschap en in het huwelijk. De zorg moet erop gericht zijn dat zij gelukkig worden; dat ze respect ondervinden en opbrengen.
Adam heeft zijn gelijke herkend in Eva, want ze is van zijn bloed, ze is hem uit het hart gegrepen. In het Hebreeuws zei men: zij is van zijn gebeente, zij is hem uit de ribben gepakt.
Hoe mooi dat ideaal ook is, soms kan dit met de beste wil van beiden of een van beiden niet worden gerealiseerd. Dat is om te huilen, dat is lijden voor de kinderen..., maar het laat overeind staan dat God sprak: ‘het is niet goed dat de mens alleen blijft’.
In de voorbije eeuwen hebben honderdduizenden mannen en vrouwen zich gelukkig kunnen ontplooien in de broederschap en zusterschap van een klooster. Het is ook waar dat daar veel geleden is. Velen zijn er diep ongelukkig zijn geweest, kapot gemaakt door jaloezie en heerszucht. De kerk heeft voor hen altijd genadige uitwegen geschapen.

PARTIJ VOOR ZWAKSTE

De schriftgeleerden in Jeruzalem wantrouwen Jezus. Ze hebben hem bezig gezien bij de terechtstelling van een overspelige vrouw. Ze willen wel eens weten of hij de kerkelijke huwelijkswet serieus neemt. In die wet van Mozes stond dat een man zijn vrouw mocht verstoten als hij iets ‘onbehoorlijks’ ontdekte. Dat laatste werd soms heel streng uitgelegd. Een man zou de vrouw, die zijn ouders hadden uitgezocht, mogen verstoten als zij geen maagd meer was. Maar anderen legden het heel ruim uit zodat de man met een zekere willekeur zijn vrouw naar huis kon sturen.
Jezus vindt dat je je niet moet bezighouden met het voortdurend zoeken naar de grenzen en de mazen van de wet en dat je mensheid niet moet verdelen in goeden en slechten. Het gaat om het ideaal, daar moet je je voor inzetten. En, o ja!, bekijk het ook eens uit de ogen van de vrouw. Is het voor haar geen ramp om verstoten te worden. Is de man de dat doet niet evenzeer echtbreker! Dat kwam hard aan.
Jezus formuleert geen nieuwe wet. Hij vraagt erbarmen voor de zwakste partij in het conflict. Hij zegt: het moet ons ideaal zijn om elkaar niet te verstoten maar met respect te behandelen. Soms wordt ons respect voor de ander het meest op de proef gesteld in een scheidingsprocedure. En juist dan zal blijken of we onze kinderen willen bezitten, of dat we ze liefhebben!
In alle discussies over huwelijk en vriendschap staat deze zin uit Genesis voorop: ‘God sprak: het is niet goed dat de mens alleen blijft.’

GESCHEDEN

Lieve kinderen. Tom was een jaar of zeven.
‘Wat ga je morgen doen?’ vroeg ik.
‘Morgen gaan we naar mijn tante, die is gescheden.’
‘Wablief? Wàt is je tante?’ Tom werd onzeker.
‘Die is niet meer bij ome Toon.’
‘O, je bedoelt gescheiden.’ Tom had gedacht: ik schijt - ik heb gescheten, dus: wij gaan scheiden, we hebben gescheden.
‘Dan zal je tante wel verdrietig zijn; is het al lang geleden?’ Tom keek me aan met felle ogen.
‘Nee hoor, ze is niet verdrietig. Ze wàs verdrietig toen ome Toon er nog was. Want die was niet lief voor haar, zegt pappa.’
‘Heeft je tante ook kinderen?’, vroeg ik. Want het is voor kinderen soms heel erg droevig als pappa en mamma uit elkaar gaan.
‘Ja, gelukkig heeft ze twee kinderen. Nou is ze tenminste niet alleen. Dat zijn toevallig mijn neefjes, daar ga ik mee spelen, racen op de computer.’ Tom maakte een eind aan het gesprek door zijn schoudertjes op te halen en te constateren:
'Ik weet nog niet of later ga trouwen of ga scheden!'