Een jaar gelden, in februari 2022 begon de invasie van het Russisch leger in Ukraine. Sindsdien is daar zoveel verwoest en zijn er al zo veel mensen omgekomen. Deze oorlog heeft een weerslag tot ver buiten dit land. Wanneer de wapens zullen zwijgen, duurt het nog jaren aleer deze volkeren opnieuw vredevol met elkaar zullen omgaan en het vijandig denken afneemt.
Niet moorden
“Je zult niet moorden”, leert de Bijbel. En Jezus herhaalde het in zijn Bergrede. Kan het ons onverschillig laten wanneer een mens gedood wordt?
Zou er ooit in de geschiedenis van de mensheid één dag zijn geweest, waarop er geen oorlog is geweest en geen moorden zijn gebeurd?
We hebben geleerd over de Perzische oorlogen, over de Bello Gallico, over vechtpartijen in de middeleeuwen en over enkele dagen godsvrede. Grootouders vertelden over de eerste wereldoorlog en over de tweede. Nadien is er nog zoveel gevochten. Begin februari 2023 was paus Franciscus in Kongo en Zuid Soedan, plekken van onrecht en oorlog.
Hij aanhoorde in Kinshasa het getuigenis van slachtoffers van de twisten in Oost-Kongo. Hij veroordeelde voor de zoveelste keer het geweld en de uitbuiting en stelde de visie van de Bergrede voorop. Vergeld geen kwaad met geweld en onrecht. Werk aan vergeving en verzoening.
Genesis, het eerste boek van de bijbel brengt het verhaal van de vijandschap tussen de twee broers Adam en Kain. We horen vaak in de Bijbelse geschiedenis het getrappel van paarden en het gekletter van wapens.
Had de mensheid al niet van bij het begin de boodschap moeten horen van de Bergrede en deze beleven. “Je zult niet moorden”, zegt Jezus. Je zult geen haat dragen. Je zult het kwaad niet met kwaad vergelden. Je zult je vijand liefhebben. Het zijn houdingen die Jezus zelf heeft voorgeleefd.
De medemens, vriend of vijand?
Heeft Jezus de grote wereldpolitiek voor ogen of /en het dagelijks samenleven met mensen van verschillende gedachten, religies, levenswijze? De ander kan een medestander of een tegenstander zijn.
Een jurist had een eigen versie van het scheppingsverhaal, waarin God elke dag iets schiep en zag dat het goed was. De zesde dag schiep hij de mens en hij zag dat het goed was. Maar dan schiep hij de collega! Samenleven is een opgave.
Het leven leert meteen
Niemand kan alles alleen
(BZN-december 2022)
Sterk is de liefde
Jezus geeft in de Bergrede belangrijke aanduidingen. Hij wenst dat zijn leerlingen zich laten leiden door de liefde, dat zij iets uitstralen van de barmhartigheid van God. Mattheus zegt zelfs: “Wees volmaakt zoals uw hemelse Vader volmaakt is. God laat de zon schijnen over goeden en slechten.” Wij kunnen er moeite mee hebben dat mijn vijand door iemand anders graag gezien wordt. Wij moeten God niet zeggen wie Hij gaarne moet zien.
Geen wraak
Jezus weet dat er onrecht gebeurt en hij wordt er zelf slachtoffer van. Hij wil vooral vermijden dat wij het onrecht vergroten door wraak te nemen. Onrecht herstellen is nog iets anders dan vergelden.
Vergelden gaat een verdere weg op van geweld en kent geen maat. Het kan nieuw onrecht scheppen. Wat Jezus zegt en anderen al voor hem hebben gezegd, helpt om het onrecht in te perken.
Waar onrecht gebeurt, vraagt dit om herstel. Maar wij mogen het onrecht niet verhogen door wraak. Het was niet goed dat de Romeinse bezetter een mens kon opeisen en hem verplichten een mijl mee te gaan. Het is niet goed dat wij iemand vernederen door hem of haar te slaan.
Er zijn mannen en vrouwen geweest die letterlijk de raadgevingen van Jezus hebben toegepast. Door zo te doen, hebben ze wellicht nu en dan tegenstanders verrast en hen tot ommekeer geleid.
Terwijl anderen juist daardoor nog meer kaakslagen hebben gekregen en kreupel door het leven zijn gegaan.
Jezus zet ons op weg naar de geweldloosheid. Hij heeft opvolgers gehad in het handelen van Gandhi, van Maarten Luther King, in de leer van de Dalai Lama. Dienstweigeraars hebben zich laten leiden door hun voorbeeld.
Kan de Bergrede de politiek beïnvloeden? Een houding van overleg en gesprek is te verkiezen boven de weg van het geweld. Had Busch niet beter moeten overleggen na de gewelddadige aanslag van 11 september 2001 om Ben Laden te treffen en bij zijn oorlog tegen Irak.
De huidige oorlog in Ukraine raakt wie zoekt naar vrede en de wapenwedloop wil vermijden. Pacifisten blijven aarzelen bij het aloude gezegde: Wil je vrede, bereid je voor op de oorlog. Zij zijn overtuigd dat oorlog vermijden ons dichter bij de vrede brengt. Zij begrijpen niettemin dat militaire hulp wordt geleverd.
Als christen laten we ons inspireren door de oproep om de vijand te beminnen en voor hem te bidden. Dit is zeker moeilijk wanneer die vijand je benadeelt, je besteelt, verwanten doodt. Wij denken aan de familieleden van hen die omgekomen zijn bij de aanslagen in Maalbeek en Zaventem en aan hen die nu het assisenproces meemaken. Wie kan vergeven, schenkt nieuw leven.
Een groet kan ons daarbij reeds op weg zetten. Maar hebben we nog wel een groet over voor een broeder of zuster, laat staan voor een vijand. Jezus acht het normaal dat zowel zijn volgelingen als de andere mensen hun medemens groeten. Het is op onze dagen eerder zeldzaam dat mensen mekaar nog groeten. Iemand groeten is erkennen dat een ander mens bestaat en je waardering verdient.