17° Zondag A (2011)

×

Waarschuwing

JUser: :_load: Kan gebruiker met ID: 419 niet laden
Hoe is het mogelijk dierbare gasten en parochianen? Hoe is het mogelijk: Anders Breivik, de tweeëndertigjarige blonde Noorse man, die naar het zich laat aanzien eergisteren op het eilandje Utøya, vlak voor de kust bij Oslo, op gruwelijke wijze gedurende zo'n anderhalf uur meer dan tachtig jonge mensen de dood injoeg en die tegelijkertijd in de stad, in Oslo, een zware, zeer verwoestende autobom deed ontploffen waarmee hij ook minstens zeven mensen doodde en vele anderen verwondde, en soms zwáár verwondde, en die door deze daden heel Noorwegen in shock, verdriet en rouw dompelde en ook vele mensen elders in Europa en in de rest van de wereld; hoe is het mogelijk dierbare parochianen en gasten: deze Anders Breivik noemt zich een christen!

Het moge duidelijk zijn: Hij is een zeer gedreven man. Zijn gruweldaden heeft hij in koelen, ja in ijskouden bloede gepland en voorbereid. Hij is een mens die zich in zijn leven zó ontwikkeld heeft, dat hij op een gegeven moment nog maar één doel had. En aan dat doel maakte hij de levens van alle mensen die hij doodde en verwondde ondergeschikt. Daaraan offerde hij ze op. En ook zijn eigen leven offerde hij daar aan op en maakte hij daaraan ondergeschikt. In dίe zin lijkt hij inderdaad op die koopman over wie Jezus in het evangelie van vandaag spreekt: die koopman die één parel van grote waarde had gevonden en die vervolgens alles ging verkopen wat hij bezat en haar, die ene parel kocht.

- Maar ieder weldenkend mens en zeker iedere weldenkende christen vooral zal hopelijk zeggen: Zo'n terreurdaad is het volstrekte tegendeel van wat Jezus met die kostbare parel bedoelt. Hoe die Anders Breivik in het leven staat en ermee is omgegaan: daardoor komt niet het rijk der hemelen naderbij, maar daardoor draagt hij ertoe bij dat het leven op aarde steeds meer een hel wordt.

Inmiddels is reeds duidelijk dat wat hij gedaan heeft, Anders Breivik, dat het alles te maken heeft met bezwaren tégen en angst vóór mensen die "anders zijn": mensen met een andere oorsprong en achtergrond (niet-Noors, niet-Westers, niet-christelijk) als die van hemzelf. Zulke mensen moeten weg vond Anders. Ze moeten dood vond hij. En mensen, landgenoten die dat nίet met hem eens waren die moesten een lesje leren en die mochten ook gedood worden. Anders Breivik heeft de daad bij de gedachte en het woord gevoegd. En daardoor is gebleken dat hij een tweelingbroertje is van de jongens van Al-Qaeda, de islamitische terreur-organisatie. Het jasje is anders: Zij dragen een islamitisch jasje. En Anders, de Noor, draagt een christelijk jasje. Maar zij lijken op elkaar als twee druppels water zou ik zeggen: dezelfde angst, dezelfde blindheid, dezelfde verbetenheid, dezelfde wreedheid.

De apostel Paulus, in de tweede lezing vandaag, uit zijn brief aan de Romeinen; daarin schrijft Paulus, ook aan ons: God bevordert in alles het heil van die Hem liefhebben. Kunnen we dat nu ook zeggen in verband met deze terreurdaad? Ik denk het wel. Want zonneklaar wordt door dit soort terreurdaden, vanuit welke achtergrond of ideologie ze ook gepleegd worden: Néé, dit is nίet de weg. Mensen die zó handelen kennen God nίet. Want daartoe heeft God ons niet bestemd: om in angst en haat te leven. God heeft ons bestemd tot "gelijkvormigheid met het beeld van Zijn Zoon" schrijft Paulus. En Gods Zoon, denk ik, Jezus, werd niet gedreven door angst en haat, maar Hίj werd bezield door vertrouwen en liefde. Dáár ging Jezus voor. Daar had Hij alles voor over. Daarvoor heeft Jezus geleefd en is Hij gestorven: om ons te leren dat God liefde is. Jezus heeft liever zelf willen sterven dan die overtuiging, dan dát geloof los te laten. Aus Liebe will mein Heiland sterben, "uit liefde wil mijn Heiland sterven": één van de mooiste aria's van de Mattheüs-Passion.

God bevordert in alles het heil van hen die Hem liefhebben. De terreurdaden door Anders Breivik gepleegd kunnen ons helpen om na te denken over onszelf: Zijn wij, ben ik, ánders als Anders? Wat in hem zit, zit dat niet ergens ook in mij, in ons? Laat ίk mij, laten wίj ons in alle omstandigheden van ons leven leiden door vertrouwen en liefde alléén en nóóit door wantrouwen, door angst, boosheid en haat? Het is maar een vraag.

In de derde en laatste gelijkenis die Jezus in het evangelie van deze zondag vertelt, die over het sleepnet dat in zee geworpen wordt en waarin vissen van allerlei soorten bijeen worden gebracht, goede en slechte, spreekt Hij denk ik op de eerste plaats over ons, over de Kerk, over Zijn volgelingen, over "de christenen". Er zijn mensen die zich christen noemen (denk nog even aan Anders Breivik), maar die het ten diepste en feitelijk nίet zijn.

Wat en hoe een christen wél is of zou moeten zijn, dat mogen we ook invullen vanuit de eerste lezing van vandaag, uit het eerste boek der Koningen. "Wat wilt ge dat ik u geef?" vraagt God in een droom aan koning Salomo. En hij, Salomo, vraagt om "een opmerkzame geest, een geest vol wijsheid en begrip, om recht te kunnen spreken voor uw volk". Bij dat "recht spreken" hoeven we niet meteen aan de rechtszaal te denken. "Recht spreken", dat is op de allereerste plaats denk ik: spreken überhaupt op een goede en juίste manier. Spreken op een wijze waarop je récht doet aan mensen. Het is een zorgvuldig en een respectvol spreken. Spreken met en over mensen op liefdevolle wijze, ja zelfs over zo'n Anders Breivik de massamoordenaar. Over zijn slachtoffers ontfermt zich God. Maar over hem en mensen zoals hij mogen ook ménsen zich ontfermen. Ook hij, Anders Breivik, is en blijft een kind van God, of wij dat nu willen en leuk vinden of niet. Zolang hij echter in dit leven is kan hij zich tot God bekeren en hetzelfde geldt voor ons. Bekering is een levenslang groeiproces. Niet voor niets beginnen wij elke viering van de eucharistie met een boeteact. Wie er wel bij hoort en wie er niet bij hoort, wie mag blijven en wie weg moet: dat ίs niet aan ons om dat te bepalen. Juist als je dát wel wilt of doet kom je als christen in de gevarenzône. Ik denk: met name dát is ook het probleem met Anders Breivik als christen. En ik denk: mensen, speciaal christenen, moeten ervoor waken om tegen zo'n Anders Breivik en mensen zóals hij aan te kijken zoals hίj tegen mensen aankijkt. Wij moeten ervoor waken dat wij die manier van denken niet van zulke mensen overnemen. Maar de slechte vissen uitzoeken en weggooien, dat is niet onze taak. Dát mogen de engelen doen op het einde van de wereld. Amen.